Betalingsbalans",

What Is Betalingsbalans?

De betalingsbalans (Balance of Payments, BOP) is een gestandaardiseerde, systematische registratie van alle economische transacties tussen ingezetenen van een land en niet-ingezetenen gedurende een bepaalde periode, meestal een kwartaal of een jaar. Als een fundamenteel concept binnen de macro-economie biedt de betalingsbalans inzicht in de financiële en economische banden van een land met de rest van de wereld. Het omvat alle internationale transacties, van de handel in goederen en diensten tot financiële transfers en investeringen. De betalingsbalans is altijd "in evenwicht" in boekhoudkundige zin, omdat elke transactie een gelijke en tegengestelde vermelding heeft, vergelijkbaar met het dubbelboekhoudingssysteem. Een tekort of overschot verwijst dan ook naar specifieke deelrekeningen, zoals de lopende rekening.

History and Origin

Het concept van de betalingsbalans, hoewel in verschillende vormen al eeuwenlang bestaand, kreeg na de Tweede Wereldoorlog een gestructureerde internationale erkenning. Met de oprichting van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) tijdens de Bretton Woods-conferentie in 1944 werd een systeem van vaste wisselkoersen ingesteld. Dit systeem vereiste dat landen hun valuta koppelden aan de Amerikaanse dollar, die op zijn beurt aan goud was gekoppeld. Om dit systeem te handhaven en schommelingen in de internationale handel en financiële stromen te beheren, werd het nauwkeurig bijhouden van de betalingsbalans cruciaal. Het IMF kreeg de verantwoordelijkheid om wisselkoersen te monitoren en valutareserves te verstrekken aan landen met betalingsbalanstekorten, om te voorkomen dat zij hun toevlucht zouden nemen tot protectionistische of destructieve economische maatregelen.

#¹³, ¹⁴# Key Takeaways

De betalingsbalans is een gedetailleerd overzicht van alle economische transacties van een land met de rest van de wereld.
Het bestaat uit drie hoofdrekeningen: de lopende rekening, de kapitaalrekening en de financiële rekening.
In theorie is de totale betalingsbalans altijd in evenwicht, maar tekorten of overschotten op de deelrekeningen kunnen belangrijke economische implicaties hebben.
Het biedt cruciale informatie voor beleidsmakers om de internationale economische positie en kwetsbaarheden van een land te beoordelen.
Gegevens van de betalingsbalans zijn van vitaal belang voor het analyseren van internationale handel en investeringspatronen.

Formula and Calculation

Hoewel de betalingsbalans geen "formule" heeft in de zin van een enkele berekening, is het een boekhoudkundige identiteit die ervoor zorgt dat de som van de belangrijkste componenten nul is. Dit weerspiegelt het principe van dubbelboekhouden: elke internationale transactie wordt tweemaal vastgelegd, als een debet en een credit.

De betalingsbalans kan worden weergegeven als:

\text{BOP} = \text{Lopende Rekening} + \text{Kapitaalrekening} + \text{Financiële Rekening} + \text{Statistische Discrepantie} = 0

Waarbij:

Lopende Rekening (Current Account): Registreert de handel in goederen en diensten, inkomensstromen (zoals rente en dividenden) en eenzijdige overdrachten (zoals hulp en remittenten). Een lopende rekening overschot betekent dat een land meer exporteert dan importeert en/of meer inkomen uit het buitenland ontvangt dan betaalt.
Kapitaalrekening (Capital Account): Registreert kapitaaloverdrachten, zoals schuldkwijtscheldingen en eigendomsoverdrachten van vaste activa, hoewel dit vaak een relatief klein onderdeel is.
Financiële Rekening (Financial Account): Registreert alle internationale investeringen, inclusief directe investeringen, portefeuille-investeringen en andere investeringen (zoals leningen en bankdeposito's).
Statistische Discrepantie (Statistical Discrepancy): Een post die wordt gebruikt om het evenwicht te bewaren, aangezien gegevens uit verschillende bronnen worden verzameld en er altijd onvermijdelijk kleine meetfouten en omissies optreden.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) publiceert uitgebreide richtlijnen voor het opstellen van de betalingsbalans en de internationale investeringspositie in hun Balance of Payments and International Investment Position Manual (BPM). De zesde editie (BPM6) is de huidige standaard.

In¹¹, ¹²terpreting the Betalingsbalans

De interpretatie van de betalingsbalans richt zich meestal op de afzonderlijke subrekeningen, in het bijzonder de lopende rekening, omdat de totale betalingsbalans per definitie in evenwicht is.

Lopende Rekening Overschot: Een aanhoudend overschot op de lopende rekening betekent dat een land meer exporteert dan importeert, of dat het meer inkomsten uit investeringen in het buitenland genereert dan het aan buitenlanders betaalt. Dit duidt op een netto-eis op de rest van de wereld. Een land met een dergelijk overschot is doorgaans een netto-uitvoerder van kapitaal, wat betekent dat het kapitaal leent aan of investeert in andere landen. Dit kan leiden tot een toename van de valutareserves van de centrale bank.
Lopende Rekening Tekort: Een aanhoudend tekort op de lopende rekening duidt erop dat een land meer importeert dan exporteert en/of meer inkomen aan buitenlanders betaalt dan het ontvangt. Om dit tekort te financieren, moet het land kapitaal uit het buitenland aantrekken, wat resulteert in een overschot op de financiële rekening. Dit kan leiden tot een toename van de buitenlandse schuld of buitenlandse eigendommen van binnenlandse activa. Hoewel een tekort op korte termijn duurzaam kan zijn, kan een langdurig en groot tekort leiden tot bezorgdheid over de duurzaamheid van de externe schuld en de wisselkoers van het land.

Beleidsmakers gebruiken de betalingsbalans om de externe positie van hun land te beoordelen en beleidsbeslissingen te nemen met betrekking tot monetair beleid, fiscaal beleid en handelsbeleid.

Hypothetical Example

Stel, het fictieve land "Economia" registreert zijn internationale transacties voor een bepaald jaar:

Export van Goederen: Economia exporteert machines ter waarde van €500 miljoen naar andere landen. Dit is een credit op de lopende rekening.
Import van Diensten: Economia betaalt €200 miljoen voor buitenlandse adviesdiensten. Dit is een debet op de lopende rekening.
Inkomsten uit Investeringen: Economia ontvangt €150 miljoen aan dividenden van buitenlandse aandelen die door zijn ingezetenen worden aangehouden. Dit is een credit op de lopende rekening.
Buitenlandse Directe Investering (FDI) in Economia: Een buitenlands bedrijf investeert €100 miljoen om een fabriek op te zetten in Economia. Dit is een credit op de financiële rekening (instroom van kapitaal).
Leningen aan het Buitenland: Economiaanse banken verstrekken €50 miljoen aan leningen aan buitenlandse bedrijven. Dit is een debet op de financiële rekening (uitstroom van kapitaal).

Lopende Rekening:

Export Goederen: +€500 miljoen
Import Diensten: -€200 miljoen
Inkomsten uit Investeringen: +€150 miljoen
Netto Lopende Rekening: €500 - €200 + €150 = +€450 miljoen

Financiële Rekening:

FDI in Economia: +€100 miljoen
Leningen aan Buitenland: -€50 miljoen
Netto Financiële Rekening: €100 - €50 = +€50 miljoen

In dit voorbeeld zou de totale betalingsbalans (exclusief statistische discrepantie) zijn: €450 miljoen (lopende rekening) + €50 miljoen (financiële rekening) = +€500 miljoen.

Dit toont een ogenschijnlijke onbalans. In de realiteit zou een statistische discrepantie van -€500 miljoen worden toegevoegd om de totale balans op nul te krijgen. Dit betekent dat er waarschijnlijk ongeziene financiële uitstromen of ondergerapporteerde credits zijn die het werkelijke evenwicht herstellen. Het nationaal inkomen en de bestedingen van een land zijn nauw verbonden met deze internationale stromen.

Practical Applications

De betalingsbalans is een essentieel instrument voor economische analyse en beleidsvorming, met diverse praktische toepassingen:

Beleidsanalyse: Overheden en centrale banken gebruiken de betalingsbalans om de externe economische gezondheid van een land te beoordelen. Een aanhoudend lopende rekeningtekort kan wijzen op een overmatige binnenlandse vraag, onvoldoende nationaal sparen, of een gebrek aan internationale concurrentiekracht. Een overschot kan wijzen op onderbesteding thuis of een sterke exportsector. Deze inzichten informeren beslissingen over monetair beleid, fiscaal beleid en handelsbeleid.
Wisselkoersanalyse: Grote onevenwichtigheden in de betalingsbalans kunnen druk uitoefenen op de wisselkoers. Een groot tekort op de lopende rekening kan leiden tot een devaluatie van de valuta, terwijl een overschot kan leiden tot appreciatie. Analisten volgen de betalingsbalans om toekomstige bewegingen in de wisselkoers te voorspellen.
Investeringsbeslissingen: Internationale beleggers bestuderen de betalingsbalans om inzicht te krijgen in de aantrekkelijkheid van een land voor directe investeringen en portefeuille-investeringen. Een sterke financiële rekening kan duiden op een gunstig investeringsklimaat.
Internationale Samenwerking: Internationale organisaties zoals het IMF gebruiken de betalingsbalansgegevens om wereldwijde onevenwichtigheden te monitoren en aanbevelingen te doen voor gecoördineerde beleidsreacties. Het IMF publiceert gestandaardiseerde methodologieën in haar Balance of Payments and International Investment Position Manual (BPM), die wereldwijd worden gebruikt voor het verzamelen en publiceren van deze gegevens, wat internationale vergelijking mogelijk maakt. Daarnaast biedt de Federal Reserve Economic Data (FRED) da⁹, ¹⁰tabase, beheerd door de Federal Reserve Bank of St. Louis, openbaar toegankelijke gegevens over de lopende rekening en andere componenten van de Amerikaanse betalingsbalans, die worden gebruikt voor economisch onderzoek en beleidsanalyse.

Limitations and Criticisms

Hoewel de betalingsbalans ⁷, ⁸een essentieel instrument is, zijn er ook beperkingen en kritieken:

Statistische Discrepantie: De "statistische discrepantie" post is vaak aanzienlijk, wat wijst op onnauwkeurigheden in de verzamelde gegevens. Dit kan het gevolg zijn van illegale kapitaalvlucht, belastingontwijking, of eenvoudigweg het moeilijk te meten karakter van sommige transacties, zoals informele overdrachten of bepaalde diensten. De aanwezigheid van een grote discrepantie kan de betrouwb⁵, ⁶aarheid van de analyse van de afzonderlijke rekeningen verminderen.
Interpretatie van Tekorten/Overschotten: Een tekort of overschot op de lopende rekening wordt vaak als inherent "goed" of "slecht" bestempeld, maar de realiteit is complexer. Een lopende rekeningtekort dat wordt gefinancierd door productieve directe investeringen kan gunstig zijn voor economische groei, terwijl een overschot dat voortkomt uit onvoldoende binnenlandse investeringen niet per se wenselijk is. De context van de bruto binnenlands product en overheidsschuld is cruciaal voor een evenwichtige beoordeling.
Gegevenskwaliteit en Actualiteit: De nauwkeurigheid en tijdigheid van de gegevens kunnen variëren tussen landen, vooral in ontwikkelingslanden, wat de vergelijkbaarheid en effectiviteit van de analyse beperkt.
Geen Causaliteit: De betalingsbalans beschrijft transacties, maar verklaart niet altijd de onderliggende oorzaken van onevenwichtigheden. Er is verdere analyse nodig om de drijvende krachten achter bijvoorbeeld een toename van portefeuille-investeringen te begrijpen.

Betalingsbalans vs. Internationale investeringspositie

Hoewel de betalingsbalans en de internationale investeringspositie (International Investment Position, IIP) beide de externe economische relaties van een land weerspiegelen, beschrijven ze verschillende aspecten. De betalingsbalans registreert stromen van transacties over een bepaalde periode (bijvoorbeeld een jaar), zoals export, import en financiële overdrachten. Het is een dynamisch overzicht. De internationale investeringspositie, daarentegen, is een momentopname van de standen van de buitenlandse financiële activa en passiva van een land op een specifiek tijdstip (bijvoorbeeld aan het einde van een kwartaal). Het is een statische weergave van de netto financiële claim of verplichting van een land ten opzichte van de rest van de wereld. De transacties die in de financiële rekening van de betalingsbalans worden geregistreerd, dragen bij aan veranderingen in de internationale investeringspositie. Een land met een positieve IIP is een netto-crediteur, terwijl een negatieve IIP duidt op een netto-debiteurpositie. Deze termen worden vaak verward omdat ze beide een beeld geven van de externe financiële situatie, maar de ene is een overzicht van de beweging van middelen, en de ander een overzicht van de accumulatie van activa en passiva.

FAQs

Wat is het verschil tussen een tekort op de lopende rekening en een overschot?

Een tekort op de lopende rekening betekent dat een land meer goederen, diensten en inkomens betaalt aan het buitenland dan het ontvangt. Dit moet worden gefinancierd door leningen of investeringen uit het buitenland (een overschot op de financiële rekening). Een overschot betekent het tegenovergestelde: het land ontvangt meer dan het betaalt en is een netto-crediteur voor de rest van de wereld.

Waarom is de betalingsbalans altijd "in evenwicht"?

De betalingsbalans is een boekhoudkundige identiteit, wat betekent dat elke transactie zowel als een debet (uitstroom) als een credit (instroom) wordt geregistreerd. Als je alle debet- en creditposten optelt, zouden ze theoretisch op nul uitkomen. De "statistische discrepantie" wordt gebruikt om eventuele meetfouten of onvolledige gegevens te corrigeren, zodat het totale evenwicht behouden blijft.

Hoe beïnvloedt de betalingsbalans de wisselkoers?

Een groot en aanhoudend tekort op de lopende rekening, wat impliceert dat een land veel buitenlandse valuta nodig heeft om zijn importen te betalen, kan leiden tot een verzwakking van de eigen wisselkoers. Omgekeerd kan een overschot leiden tot een versterking van de valuta, omdat er een grotere vraag is naar de nationale valuta.

Welke invloed heeft de betalingsbalans op economische groei?

Een aanhoudend lopende rekeningtekort kan op termijn de overheidsschuld vergroten en de binnenlandse investeringen ten koste van het buitenlandse kapitaal afhankelijk maken. Aan de andere kant kan een overschot op de lopende rekening betekenen dat binnenlandse besparingen niet volledig in eigen land worden geïnvesteerd, wat op de lange termijn de potentiële economische groei kan beperken als er onvoldoende productieve investeringsmogelijkheden zijn. De impact hangt sterk af van de onderliggende oorzaken van het overschot of tekort.

Wie stelt de betalingsbalans van een land op?

De betalingsbalans wordt doorgaans opgesteld en gepubliceerd door de nationale statistiekbureaus of centrale banken van een land. In de Verenigde Staten wordt dit bijvoorbeeld gedaan door het Bureau of Economic Analysis (BEA). Deze instanties volgen de internationale standaarden en richtlijnen ³, ⁴die zijn opgesteld door het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in hun Balance of Payments Manual.¹, ²